Διαχείριση Άγχους: Άσκηση «STOP»
Μια εύκολη τεχνική που μπορεί να εφαρμοστεί στη διαχείριση άγχους είναι η άσκηση «STOP». Για να γίνει όμως κατανοητή η αξία αυτής της άσκησης είναι σημαντικό πρώτα να αναγνωριστεί και να προσδιοριστεί τι είναι το άγχος και το στρες.
Στις αρχές του 20ου αι. ο Hans Selye, νεαρός γιατρός τότε, παρατήρησε ότι ασθενείς που φαινομενικά έπασχαν από διαφορετικού τύπου ασθένειες από καρδιοπάθειες μέχρι απλές ιώσεις εμφάνιζαν παρόμοια συμπτώματα όπως εφίδρωση, αλλαγές στη θερμοκρασία σώματος, διαταραχές στην όρεξη, κ.λ.π. Μέσα από έρευνες που έκανε κατέληξε ότι όταν ένας οργανισμός δέχεται κάποιου είδους απειλή – βιολογική ή ψυχολογική – αντιδρά προκειμένου να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο. Το φαινόμενο αυτό ο Selye το ονόμασε Γενικό Σύνδρομο Προσαρμογής (General Adaptation Syndrome*).
Το συγκεκριμένο φαινόμενο εξελίσσεται σε τρεις φάσεις: Το Στάδιο Συναγερμού ® το Στάδιο Προσαρμογής ® το Στάδιο Εξάντλησης. Για παράδειγμα είναι αργά το βράδυ και ένας άνθρωπος είναι ξαπλωμένος στο κρεβάτι του. Ξαφνικά χτυπά το τηλέφωνο. Με το άκουσμα του κουδουνιού ο άνθρωπος τινάζεται. Ακούσια και αυτόματα οι αδένες των επινεφριδίων έχουν απελευθερώσει αδρεναλίνη καθώς και άλλες ορμόνες ώστε να θέσουν το σώμα σε μία κατάσταση άμεσης αντίδρασης (Στάδιο Συναγερμού). Ο οργανισμός αντιδρά σε κάτι που αντιλαμβάνεται ως κίνδυνο προκειμένου ο άνθρωπος αυτός να είναι επαρκώς εφοδιασμένος με ενέργεια για να τον αντιμετωπίσει.
Υπό φυσιολογικές συνθήκες, σε περίπου 10 λεπτά αρχίζουν να λειτουργούν άλλοι μηχανισμοί: αυξάνονται τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα, απελευθερώνονται νέες ορμόνες, ενώ το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα επαναφέρει πολλές φυσιολογικές λειτουργίες στα κανονικά τους επίπεδα (Στάδιο Προσαρμογής**). Οι λειτουργίες αυτές έχουν ως στόχο να δράσουμε ανάλογα, όπως ο άνθρωπος στο παράδειγμα μας να σηκώσει το ακουστικό.
Τονίζεται ότι μέχρι εκείνη τη στιγμή όλα λειτουργούν φυσιολογικά. Μέχρι αυτό το σημείο καμία διαχείριση άγχους δεν χρειάζεται. Ο οργανισμός λειτουργεί με τέτοιον τρόπο ούτως ώστε η ενέργεια που καταναλώθηκε στο Στάδιο Συναγερμού να επανακτηθεί στο Στάδιο Προσαρμογής. Όλη αυτή η πίεση που δημιουργείται στον οργανισμό είναι αυτό που ονομάζεται «στρες» (stress). Το όνομα «στρες» ο Selye το έδωσε αρκετό καιρό μετά την ανάπτυξη της θεωρίας του, καθώς προσπαθούσε να την εξηγήσει σε Γαλλικούς επιστημονικούς κύκλους. Εκεί, το ονόμασε «πίεση» (stress, από το λατινικό ρήμα stringere: συμπιέζω, στριμώχνω, σφίγγω) που δέχεται ο οργανισμός κάθε φορά που απειλείται.
Το άγχος, μοιάζει με την αίσθηση του φόβου, και είναι αυτό που συνήθως ακολουθεί το stress. Αν δηλαδή στο προηγούμενο παράδειγμα μετά την τηλεφωνική επικοινωνία, αυτός ο άνθρωπος σκέφτεται π.χ. ότι το τηλεφώνημα θα μπορούσε να ήταν «προάγγελος κακών μαντάτων», αυτό αποτελεί νέα πηγή κινδύνου για τον οργανισμό. Ακόμα κι αν είναι φανταστική, ο εγκέφαλος δε διαφοροποιεί το πραγματικό από το φανταστικό. Οπότε, για μία ακόμη φορά, ο οργανισμός τείνει να λειτουργήσει κατά τη φυσιολογική του λειτουργία: Απειλητικές σκέψεις χρειάζεται να αντιμετωπιστούν. Έτσι ο οργανισμός ξαναμπαίνει, παρά τη θέλησή μας, στο Στάδιο Συναγερμού. Σε αυτό το χρονικό σημείο η διαχείριση άγχους γίνεται απαραίτητη και χρήσιμη.
Σε κάθε παρόμοιο χρονικό σημείο κάθε τεχνική διαχείρισης άγχους είναι ωφέλιμη. Όταν πια ο οργανισμός φτάνει στο Στάδιο Εξάντλησης η διαδικασία προσαρμογής έχει εξασθενήσει ή χαθεί. Οι ανισορροπίες στο αυτόνομο νευρικό σύστημα, στους ενδοκρινείς αδένες και στη χημική και ορμονική σύνθεση του αίματος γίνονται μόνιμες, με όλο και μεγαλύτερη λειτουργική διαταραχή των ευπαθή οργάνων και συστημάτων του σώματος.
Όσον αφορά, επομένως, τη διαχείριση άγχους και την άσκηση «STOP» χρειάζεται να έχουμε ως στόχο να σταματήσουμε αυτόν τον φαύλο κύκλο. Απλά, οραματιστείτε μία πινακίδα που να γράφει πάνω της STOP. Προτείνεται μετά αυτό να το ζωγραφίσετε ή σχεδιάσετε, ούτως ώστε κάποιες στιγμές που οι παλμοί της καρδιάς χτυπάνε πιο γρήγορα να το έχετε μαζί σας και να το βλέπετε. Όπως κάθε άλλη τεχνική διαχείρισης άγχους έτσι κι αυτή η απλή άσκηση θέλει εξάσκηση και να γίνει συνήθεια.